Keneler ve Evcil Hayvanlar İçin Doğal Mücadele Yöntemleri

Keneler insan ve hayvan sağlığını tehdit eden önemli dış parazitlerdir. Havaların ısınmasıyla birlikte popülasyonlarında artış görülen bu parazitler tutundukları canlının kanını emerken birçok tehlikeli hastalık etkenini de bulaştırmaktadırlar. Bu nedenle kenelerle en önemli mücadele korunmadır. Korunma çevre mücadelesi, biyolojik mücadele ve kimyasal ilaç kullanımlarını içermektedir. Yazımızın konusu ise özellikle de yaz aylarında daha çok dışarıda vakit geçiren köpeklerimizi koruma yöntemleri, kedi ve köpeklerde uygulanabilecek doğal yollar üzerine olacaktır.

Evcil hayvanlarda deriye sıkı sıkı tutunmuş kenelerin ve hatta kan emen başka bir parazit olan pirelerin yok edilmesi günümüz koşullarında maalesef hala kimyasal ilaçlarla mümkün olmaktadır. Klasik kontrol yöntemleri olan bu ilaçlar, hızlı ve etkili bir şekilde dış parazitlerin yok edilmesi ve hatta ilacın çeşidine bağlı olarak belirli bir süre koruma sağlaması gibi avantajlara sahiptir. Ancak gerek evcil dostlarımızda oluşturdukları kimyasal yük gerekse parazitlerin bu ilaçlara direnç geliştirmesi önemli dezavantajlarıdır. Tabii yarar-zarar dengesine baktığımızda ilaçların kenelerin bulaştıracağı hastalıklardan daha masum olduğunu göz ardı etmemeliyiz.

Günümüz koşullarında kimyasal korunma yöntemlerine mecbur olsak da çevre önlemleri ve doğal bazı yöntemlerle dış parazitleri uzak tutarak ilaç uygulama aralıklarını açabiliriz ve komplike ilaçlar yerine tek etken maddeli ilaçlar kullanabiliriz.

Öncelikle kenelerin uzun otların üzerinde olduğunu, o otlara temas eden canlının vücuduna geçtiğini, pireler gibi zıplama yetenekleri olmadığını bilmeliyiz. Dolayısıyla uzun otların olduğu alanlara girmemek ve bahçelerimizi düzenli biçmek alabileceğimiz ilk önlemlerdir. Her gezinti sonrasında vücutlarını özellikle de pati yastıkları ve parmak araları, kulak çevresi ve kuyruk bölgelerini kontrol etmek, hatta gezinti sonrası onların tüylerini taramak ikinci önlemimiz olacaktır. Bir diğer doğal korunma yöntemimiz ise aromaterapi…

Kenelerin sevmediği kokuları içeren uçucu yağlar, sevimli dostlarımızdan bu parazitleri uzak tutacaktır. Bu amaçla köpeklerimizde neem yağı, sedir yağı, ıtır yağı (gül sardunyası yağı), limon otu yağı, okaliptüs yağı ve turunçgilleri kullanabiliriz. Kediler uçucu yağlara karşı hassas olduğu ve sürekli yalanan canlılar olduğu için bu yöntemleri onlara direk uygulamamanızı ve hatta kullanmamanızı öneririm. Kedileri düzenli fırçalamak ve onlara veteriner hekiminizin uygun gördüğü aralıklarda yaşam koşulları da dikkate alınarak seçilecek bir paraziter ilaç kullanmak daha sağlıklı olacaktır.

Neem ve sedir yağlarının seyreltilerek üzerlerine püskürtüleceğini yazan yazılar okusanız da ilaç etkileşimleri ve kronik hastalığı (örn. Diyabet, tiroid vb) olanlarda oluşturabilecekleri riskler nedeniyle önermiyorum. Doğal yöntemler de olsa uygulamalar bireye özeldir, unutmayalım. Ama sizlere rahatça uygulayabileceğiniz bir yöntem önerebilirim. Sevimli dostlarımızın tasmalarının dış yüzeyine (deri ile teması olmayan tarafına) bu yağları damlatabilir ya da 1-2 damla yağ damlatılmış küçük bez keseleri yine tasmanın dış yüzeyine tutturabilirsiniz. Amaç kenelerin koku nedeniyle uzak tutulması olduğunu hatırlayalım.

Bir başka yöntem ise portakal ve limon  kabuklarının su içerisinde kaynatılması ya da bir limonun dört parçaya ayrılarak üzerine dökülecek 1 litre kaynar su içerisinde bir gece bekletilmesi ile elde edilecek solüsyonlar. Bu solüsyonları gezinti öncesi köpeğimizin tüylerine 15-20 cm uzaktan püskürtebiliriz. Gezinti sonrası tüyleri fırçalamayı ihmal etmemeliyiz. Ayrıca solüsyonları ev içerisine ve bahçenize de püskürterek kullanabilirsiniz.

Bir başka yöntem de güçlü böcek öldürücü ve gıda takviyesi özellikleri ile bilinen diyatomlu toprağın kullanılması. Bazı kaynaklar tüylerine dökerek uygulamanızı önerse de mukoza tahrişi nedeniyle direk uygulamayı önermiyorum. Ancak bahçenize serperek kene ve pireleri yok edebilir ve hatta uzak tutabilirsiniz. Ciddi pire-kene enfestasyonlarından sonra ev içerisine ve halılarınıza serpiştirip, 4-5 saat sonrası süpürebilirsiniz.

Dr. Müjgan ÇEVİK AKSAY

Uzman Veteriner Hekim